Een maand nationale staking in Ecuador: diepe wonden en hervonden strijdkracht
‘Wij zijn de verdedigers van dit land en van de natuur’
© Lisa Couderé
© Lisa Couderé
Duurdere brandstof leidde in Ecuador recent tot een nationale staking die maar liefst 31 dagen duurde. Want vooral boeren en inheemse gemeenschappen voelden de impact van die regeringsmaatregel, die hen nog maar eens achterstelt. De regering-Noboa reageerde met harde repressie en racistische taal. Een reconstructie van 31 woelige dagen, die ook leidden tot protest in Brussel. ‘Wij zijn geen terroristen!’
18 september 2025. De Conaie, de Confederatie van Inheemse Nationaliteiten van Ecuador, roept onder leiding van Marlon Vargas een nationale staking uit als reactie op decreet 126. Met dit presidentieel decreet schaft president Daniel Noboa de brandstofsubsidies af. Vooral landbouwers en inheemse gemeenschappen, die het Zuid-Amerikaanse land en de steden van voedsel voorzien, worden door de maatregel geraakt. Maar uiteindelijk voelen gezinnen overal in het land de prijsstijgingen van voedsel en basismiddelen.
De Conaie leidde in 2019 en 2022 ook al massale protesten, die toenmalige presidenten Lenín Moreno (2017-2021) en Guillermo Lasso (2021-2023) aanzetten om hun beslissing om de brandstofsubsidie af te schaffen terug te draaien.
Terwijl bij de vorige nationale stakingen het zwaartepunt van de protesten in de hoofdstad Quito lag, bevindt het zich nu in de noordelijke Andesprovincie Imbabura. De komende 31 dagen bieden de Otavalo-, Kayambi-, Natabuela-, Imantag- en Karanki-Kichwa-volken in Imbabura verzet tegen decreet 126 én tegen de daaropvolgende brute repressie, criminalisering van sociaal protest en onverbloemd racisme door de Ecuadoraanse overheid.
Het verzet toont een bevolking die in de Andesprovincie strijdt voor leven en waardigheid, met een kracht gebouwd op eeuwen van verzet. Maar de staking is wel degelijk een nationale actie: in 15 van de 24 provincies doen mensen, vooral inheemse volken, mee.
Ook het gevoel is anders in vergelijking met 2019 en 2022. Er waren altijd al noden, maar de onveiligheid en armoede vandaag zijn ongekend.
Het Ecuadoraans Observatorium van Georganiseerde Misdaad registreerde tijdens het eerste semester van 2025 4619 moorden, een stijging van 47% in vergelijking met dezelfde periode in 2024. Dit is het hoogste cijfer geregistreerd in de geschiedenis van Ecuador, dat in tien jaar tijd van een van de veiligste landen in Latijns-Amerika vervelde tot een van de gevaarlijkste. Maar liefst 504 van de slachtoffers waren kinderen en jongeren van 10 tot 19 jaar, een stijging van 68%.
De Norwegian Refugee Council (NRC) registreerde in 2024 101.000 gevallen van intern ontheemden als gevolg van het geweld, het derde hoogste cijfer in Latijns-Amerika na Haïti en Colombia.
De president heeft de btw verhoogd van 12 naar 15% om uitgaven voor defensie te kunnen betalen, terwijl hij in zijn beleid ook hebzuchtig zijn familie en de economische elite van het Zuid-Amerikaanse land bedient.
De extreme armoede steeg in 2024 in vergelijking met 2023 drie punten tot bijna 13% (cijfers: nationaal statistiekinstituut van Ecuador). En meer dan de helft van de werkende Ecuadoranen werkt in de informele sector. De gezondheidssector zit in een diepe crisis met enorme tekorten aan medicijnen en middelen. Het onderwijs stort ineen. Kinderen en jongeren die uit de onderwijsboot vallen, lopen gevaar om gerekruteerd te worden door criminele bendes – of ze ontlopen scholen net uit angst voor het geweld. Volgens de Organisatie Grupo Rescate Escolar gaan 450.000 kinderen en jongeren niet naar school.
Het Plan Fénix van president Daniel Noboa moest de georganiseerde misdaad en het drugsgeweld aanpakken. In januari 2024 riep hij daarom een intern gewapend conflict uit, waardoor militairen vrij spel kregen. ‘Daarmee is de veiligheidscrisis niet verholpen, zoals de regering beloofd had’, stellen de mensen van de Asamblea Abierta van Ibarra collectief.
President Daniel Noboa, zoon van de rijkste zakenman van Ecuador, Álvaro Noboa, is geboren en universitair gevormd in de Verenigde Staten. De president heeft de btw verhoogd van 12 naar 15% om uitgaven voor defensie te kunnen betalen, terwijl hij in zijn beleid ook hebzuchtig zijn familie en de economische elite bedient.
Verzet in gemeenschap
De inheemse beweging zette de staking dan wel in gang, het ongenoegen en verzet wordt breed gedragen door een diverse groep van sociale actoren, zoals studenten, mensen van de volkswijken, feministische collectieven, ecologisten, artiesten en vakbonden.
De Asamblea van Ibarra, die tijdens de staking humanitaire hulp organiseerde vanuit de provinciehoofdstad, legt uit dat de regering probeerde om een narratief op te leggen dat de staking van een kleine, marginale groep zou komen. ‘Maar ook in de grote steden, zoals Quito, Cuenca en Guayaquil, leefde er grote solidariteit met de manifestanten.’
Vooral de stad en het kanton Otavalo staan vanaf het begin van de staking nationaal symbool voor het inheemse verzet. De Plaza de los Ponchos, een verplichte stop voor binnenlandse en buitenlandse toeristen voor de aankoop van ambachtswerk, een stadsplein met altijd een bedrijvigheid van kraampjes, winkels en handelaars lag er stil bij tijdens de staking.
In de provinciehoofdstad Ibarra is het, afgezien van de helikopters die overvliegen, overwegend rustig. ‘Verschillende sectoren en mensen die zichzelf “fatsoenlijke mensen” noemen, uitten in Ibarra racisme naar de landelijke en inheemse gemeenschappen toe’, stelt de Asamblea Abierta. ‘Tegelijkertijd zagen we op straat en in markten, bij families uit volksbuurten, mensen die de geschiedenis kennen en die waardigheid en een grote solidariteit toonden’, merkt het collectief op. ‘Veel mensen kwamen langs onze donatiepunten met medicijnen, eten, water, dekens en beschermingsmiddelen, zelfs vanuit het buitenland ontvingen we hulp. Dit toont dat gemeenschappen grenzen kunnen overschrijden.’
Deze solidariteit leeft ook binnen en tussen de Kichwa-gemeenschappen in Imbabura. Er waren wegblokkades, asambleas of vergaderingen in gemeenschap, een gezamenlijke strijd en zorg voor gewonden en getroffen families, maar ook gemeenschappelijke rouw voor de verloren levens. Het blijken de beste strijdmiddelen tegen de rechtse, neoliberale politiek van president Noboa.
‘Het was misschien verborgen, maar de klassenverhoudingen zijn sinds de koloniale tijd nog steeds een werkelijkheid in ons land. Tijdens de staking werden ze opnieuw pijnlijk duidelijk.’
Een Kichwa vrouw van het Natabuela-volk met tientallen jaren aan ervaring in de Ecuadoraanse gezondheidszorg vertelt anoniem hoe vrijwilligers in de gemeenschappen zich organiseerden om de gewonden te verzorgen. Ze zetten op strategische plaatsen in de provincie gezondheidsposten op voor basiszorg en eerste hulp. ‘Als gezondheidswerker kon ik niet met mijn armen gekruist blijven zitten en begon ik de medische hulp te coördineren.’
‘Steeds meer mensen begonnen zich in te zetten’, gaat de vrouw verder. ‘Helpen met voedsel verzamelen, koken, hulpmiddelen naar de gemeenschappen brengen. We droegen allemaal bij met minga’s (een vorm van samenwerken in de gemeenschap uit de Andescultuur, lc). Het principe van wederkerigheid, dat wij al heel ons leven kennen van in de gemeenschappen, kwam zo in werking.’
Structureel racisme
Maandag 22 september. De nationale staking wordt officieel ingezet. Dezelfde dag worden 12 Kichwa mannen in Otavalo opgepakt door het leger, de meesten van hen gewoon voorbijgangers. Ze krijgen al snel de naam ‘De 12 de Otavalo’. De mannen worden beschuldigd van terrorisme en worden van de provinciehoofdstad Ibarra naar gevangenissen in de kustprovincies Esmeraldas en Manabí gebracht. Deze gevangenissen zijn berucht om de massamoorden die zich binnen de muren afspelen. Ook het gevangenissysteem in Ecuador gaat door een diepe crisis.
De regering verspreidt beelden van de helikopter waarin de mannen, het gezicht naar beneden en op elkaar liggend, worden overgevlogen. Het hele land krijgt de vernedering te zien. ‘De 12 worden als voorbeeld gebruikt’, klinkt het bij mensenrechtenverdedigers.
24 september. President Noboa woont in Imbabura een ceremonie bij voor het overhandigen van hulpgoederen. In een ontkenning van de geschiedenis van het Zuid-Amerikaanse land zegt de president spottend: ‘Als zij ons van hun gebied verdrijven, zetten wij hen uit het land.’ De president stelt dat de nationale staking terrorisme is, vermomd als sociaal protest. ‘Het gaat niet om sociale eisen maar om berekende aanvallen die angst moeten zaaien en heel het land moeten destabiliseren’, houdt Noboa het narratief van terrorisme vol.
‘Ze doen ons af als criminelen, terroristen, zeggen dat we niet willen werken en lui zijn’, zegt Martha Tuquerres van de Unie van Landbouwers- en Inheemse Organisaties van Cotacachi (Unorcac). ‘Tijdens deze staking werd het klassensysteem in de Ecuadoraanse maatschappij opnieuw pijnlijk duidelijk. Het was misschien verborgen, maar de klassenverhoudingen zijn sinds de koloniale tijd nog steeds een werkelijkheid in ons land.’
28 september. Het leger schiet op de Pan-Amerikaanse weg Efraín Fuerez in de rug, een comunero (iemand uit een landelijke, inheemse gemeenschap of comunidad, lc) uit Cuicocha, Cotacachi. Een video van een beveiligingscamera van een winkel vlakbij toont hoe de vriend van Fuerez diens gevallen lichaam beschermt tegen enkele militairen, die het bewegingsloze lichaam blijven schoppen.
De militairen wilden het lichaam meenemen om het te doen verdwijnen, zo waarschuwen mensenrechtenverdedigers en wakkere burgers, verwijzend naar recente evenementen. Net zoals de vier Afro-Ecuadoraanse jongens uit Malvinas, in kuststad Guayaquil, een kind en drie tieners, die in december 2024 werden meegenomen en vermoord door het leger. Hun lichamen werden enkele weken na de verdwijning verkoold teruggevonden. Net zoals de minstens 33 burgers die volgens cijfers van het Permanent Comité voor de Verdediging van de Mensenrechten (CDH) zijn meegenomen door politie en leger en verdwenen sinds president Noboa begin 2024 het gewapend conflict uitriep.
Fuerez overlijdt later in het ziekenhuis. De beelden van het totaal gebrek aan respect voor het lichaam en leven van de landbouwer choqueren velen. De staking breidt daarop uit.
‘Compañero Fuerez was een erkend leider, die graag gezien werd binnen de gemeenschapsstructuren van onze organisatie’, zegt Tuquerres. ‘Er zijn video’s waarop te zien is hoe de militairen hem toetakelen. De staat vermoordde hem en zijn dood laat een diepe wonde na.’
‘De republiek Ecuador is ontstaan op de rug van de slavernij en de uitbuiting van de inheemse volken. Het georganiseerde verzet van de inheemse volken is van alle tijden.’
Wanneer Tuquerres het over ‘de wonden van de staking’ heeft, vertelt ze niet alleen over de verloren levens maar ook over het racisme. ‘De staking heeft voor een diepe territoriale verdeling teweeggebracht, tussen burgers, tussen de stad en het platteland, tussen de zwarte en inheemse bevolking en de witte en witte mesties bevolking. Er is een gericht beleid nodig om dit te herstellen. Ook vanuit de media, die de deelname van de inheemse bevolking geminimaliseerd hebben.’
Eind september, begin oktober. Sociale organisaties beschuldigen de regering ervan bankrekeningen van gemeenschapsleiders, inheemse activisten en milieuorganisaties te blokkeren.
28, 29 en 30 september. De Regionale Stichting van Mensenrechten (Inredh) klaagt samen met sociale organisaties aan dat het internet- en telefoonsignaal in Cotacachi en Otavalo verbroken is. Gemeenschapsmedia kunnen zo niet uitzenden wat er in de provincie gebeurt.
Ondertussen dringen ordediensten met geweld gemeenschappen en huizen binnen.
De Kichwa Natabuela gezondheidswerker vertelt dat de gemeenschappen in Cotacachi in een nachtmerrie terechtkwamen na de dood van Efraín Fuerez. ‘Helikopters en drones vlogen dreigend over hun gemeenschappen. De kinderen huilden en riepen om hulp’, vertelt de vrouw aangedaan. ‘Verschillende gezinnen verlieten hun huizen om de nacht door te brengen in andere gemeenschappen of in de bergen, om het leven van hun gezinsleden te beschermen.’
Martha Tuquerres, voorzitster van de Unie van Landbouwers- en Inheemse Organisaties (Unorcac), tijdens een Manifestatie voor de Waardigheid op 23 oktober, tijdens de laatste dagen van de nationale staking.
© Ronald Reascos
533 jaar van verzet
Op 30 september, een week na de arrestatie van de 12 van Otavalo, komen familieleden samen voor de Commissie van Constitutionele Rechten, Gemeenschapsrechten en Mensenrechten van het parlement. Ze vertellen er over hun vaders, broers en zonen, hoe ze in de bouw werken, op het land, voor hun oma en kinderen zorgen, en geen terroristen zijn. De families van de 12 mannen, mensenrechtenorganisaties en gemeenschapsmedia vertellen hun levensverhalen als reactie op het narratief van “terrorisme”.
‘Het is onmogelijk om niet na te denken over hoe idioot het klinkt om deze mannen te “vermenselijken”, terwijl er 533 jaar voorbij zijn (sinds de Spaanse verovering). Zijn ze dan nog niet menselijk genoeg?’, vraagt auteur, vertaalster en academica Cristina Burneo zich af in een kroniek over de gebeurtenissen.
4 oktober. President Noboa breidt de noodtoestand uit van zeven naar tien van de vierentwintig provincies en schaft zestig dagen lang de vrijheid van samenkomen af.
11 oktober. Militairen snijden de vlechten van twee mannen uit Otavalo af. Dat lange haar is voor de Otavalo’s een essentieel onderdeel van hun identiteit en spiritualiteit, verduidelijkt het cineastencollectief Mullu.tv, een portaal dat verhalen en verzet van de inheemse volken deelt.
‘Ik ben opgegroeid in een familie waarin ze mij altijd hebben verteld over onze geschiedenis en onze voorouders’, vertelt Sisa Anrango, experte in linguïstieke en culturele heropleving, Kichwa leerkracht en landbouwster uit Otavalo. ‘Ik ken het racisme van de witte mesties-bevolking. Door het folkloriseren van onze cultuur dachten onze mensen dat de tijd waarin wij niet gerespecteerd werden, voorbij was. Maar de staking in het kanton Otavalo heeft de hypocrisie getoond. Ze hebben met woorden en acties aangetoond wat ze van ons denken.’
12 oktober. Op dag 21 van de nationale staking en precies 533 jaar na de aankomst van Christoffel Columbus in Amerika vinden er ook in hoofdstad Quito grote protestacties plaats. De ordediensten ontvangen de manifestanten met traangas en arrestaties. Tijdens deze Dag van Verzet bij Inheemse Volken in Latijns-Amerika vinden naar gewoonte overal manifestaties plaats.
Deze acties benadrukken nu meer dan ooit het verzet dat inheemse volken al eeuwen voeren. ‘De republiek Ecuador is ontstaan op de rug van de slavernij en de uitbuiting van de inheemse volken’, vertelt Anrango. ‘Het georganiseerde verzet van de inheemse volken is van alle tijden. Maar het is vanaf eind jaren 80, toen de Conaie ontstond, dat we een nationaal symbool van verzet werden.’
‘Toch blijven we tot de dag van vandaag goedkope werkkracht voor de rijken’, zo gaat de jonge vrouw verder. ‘Terwijl wij de verdedigers van het land en de natuur zijn. Wij wonen op dit land en die manier van naar het leven kijken maakt deel uit van ons wereldbeeld. Dat is iets dat de regeringen die toevallig aan de macht zijn in Ecuador niet begrijpen.’
Repressie vermomd als humanitair konvooi
13 en 14 oktober. De regering Noboa stuurt een humanitair konvooi naar Imbabura dat uit tientallen militaire voertuigen bestaat. Het Rode Kruis geeft aan geen deel uit te maken van het konvooi en benadrukt voor de goede orde wat een humanitair konvooi inhoudt: een humanitaire actie moet neutraal zijn en mag geen militaire begeleiding hebben.
De militaire wagens brengen geen geneesmiddelen en voedsel met zich mee, maar nog meer agressie voor de bevolking in Imbabura. De dertigjarige José Alberto Guamán, landbouwer in de Cachibirogemeenschap, krijgt op 14 oktober een kogel in de borst bij confrontaties met de militairen van het konvooi. Een dag later sterft de jonge vader in een ziekenhuis in Quito. Journalist Edison Muenala wordt in zijn rechterschouder geraakt door een kogel terwijl hij verslag doet.
Met de gezondheidssector in crisis kunnen de ziekenhuizen in Imbabura de velen gewonden niet opvangen. En de Natabuelavrouw benadrukt dat de gezondheidszorg al voor de staking in crisis was. ‘De ziekenhuizen in de provincie kwamen met moeite aan 60 tot 70% van de nodige middelen.’
‘Heel de periode van verzet was wreed, maar vooral 14 oktober was er brutale repressie, ook bij het Karanki-volk’, vertelt de vrouw. ‘Ik ging naar het ziekenhuis San Vicente de Paul in Ibarra om te helpen, want ik wist dat er veel gewonden waren.’ Ze krijgt het moeilijk als ze aan de vele gewonden terugdenkt. ‘Ik hielp een vrouw die huilde omdat haar broer op intensieve zorgen lag’, gaat ze verder. ‘En toen hoorden we het: stemmen, gehuil, geroep. De patiënten kwamen aan in vrachtwagens, bestelwagens, taxi’s, hoe ze maar konden. Het was onmenselijk.’
‘Op 14 oktober vielen er ongeveer 300 gewonden in Cotacachi en Otavalo. We weten dat van de getuigenissen die we verzamelden’, verduidelijkt de gezondheidswerker. ‘Maar de meesten vroegen ons om hen niet naar de ziekenhuizen te brengen, want de ordediensten arresteerden er gewonden. Ze vroegen om hen naar huis te brengen en dokters te zoeken die te vertrouwen zijn. Beeld je in hoe wanhopig die mensen waren.’
‘De dagen gingen voorbij,’ vervolgt de Natabuela vrouw, ‘en we hoopten zo dat de regering in dialoog zou gaan. Want met de dag werd de situatie kritischer.’
Unorcac-voorzitster Martha Tuquerres betreurt dat de regering nooit echt openstond voor dialoog. ‘Ze heeft de huidige grondwet niet gerespecteerd, onze organisatiestructuren niet erkend en de gemeenschappen kwaad berokkend.’
‘Het is absurd dat in deze zogenaamde oorlog de enige gewapende, opgeleide en gefinancierde kant met toestemming om te doden dit doet tegen een volk dat enkel bewapend is met haar waardigheid en in verdediging van het leven’, schrijft Jeanneth Cervantes vanuit Quito in het feministische medium La Periódica.
15 oktober. Het leger valt met traangas en waterkanonnen protesterende studenten aan in de Centrale Universiteit in Quito.
17 oktober. Het signaal van gemeenschapsradio Ilumín wordt tijdelijk weggenomen.
18 oktober. Radio Pichincha bericht over de komst van de militaire attaché van Israël naar Ecuador. Het alarmeert sociale actoren dat de regering van Ecuador, waar de oorlogsretoriek overheerst, samenwerkt met Israël op het vlak van defensie en militaire intelligentie.
Manifestatie van mensen van stad en platteland in Ibarra, de hoofdstad van de provincie Imbabura, op 30 september. 'Er leeft een grote solidariteit tussen de gemeenschappen.'
© Ronald Reascos
Solidariteit tussen Otavalo’s in Europa en Ecuador
22 oktober. Een groep van voornamelijk Otavalo’s, maar ook Ecuadoranen uit Guayaquil, Quito en andere plaatsen, komen samen voor het Europees Parlement in Brussel.
Het collectief Vrijwilligers van de Kichwa-gemeenschap van Ecuador in België organiseert de bijeenkomst. De organisatie bestaat uit Ecuadoranen uit Antwerpen, Brussel en Aalst. Ze zingen het nationaal volkslied, doen een gebed en spelen muziek - ‘zodat ze zien dat we muzikanten zijn, en geen terroristen’. De aanwezigen verzamelen zich in een grote cirkel met protestborden, die herhalen wat in Ecuador klinkt: ‘Wij zijn geen terroristen’ en ‘Noboa buiten’.
De vele telefoons in de lucht leggen het verzet vast. De wereld moet weten wat er in Ecuador gebeurt, en familie en vrienden in Ecuador moeten weten dat ze niet alleen staan.
Het onderliggend racisme waarmee het protest in Imbabura wordt afgedaan als terrorisme en de manifestanten als ‘mensen die niet willen werken’ raakt de Otavalo’s in België, zeker als migranten. ‘Onze volken hebben erkenning gekregen voor hun werk, en niet alleen op nationaal vlak. Vanaf de jaren 90 kwamen we aan in verschillende hoeken van de wereld en zijn we internationaal erkend als ambassadeurs van kunst en cultuur.’
Daarmee verwijzen ze naar de eeuwenoude mindalae-traditie: handelaars uit de gemeenschappen van Otavalo ruilden en verkochten van oudsher producten en ambachtswerk in de omliggende gemeenschappen, later de regio en uiteindelijk op plaatsen ver buiten Latijns-Amerika. ‘Maar wij zijn niet alleen artiesten, ambachtslieden en handelaars. Wij zijn ook wetenschappers, ingenieurs, advocaten en dokters.’
Een groep van voornamelijk Otavalo’s, maar ook Ecuadoranen uit Guayaquil, Quito en andere plaatsen, komen samen voor het Europees Parlement in Brussel.
© Lisa Couderé
Einde van de staking, niet van het verzet
Diezelfde 22 oktober. De voorzitter van de Conaie, Marlon Vargas, kondigt het einde van de staking aan. Organisaties in Imbabura verwerpen die beslissing omdat de mensen aan de basis, de organisaties en gemeenschappen in verzet, niet geraadpleegd worden. Ook de Unie van Landbouwers- en Inheemse Organisaties van Cotacachi (Unorcac) kondigt aan in verzet te blijven.
De Federatie van Kichwa Volken van de Noord-Ecuadoraanse Andes (Chijallta Fici) houdt die avond een eigen asamblea of vergadering. Ze kondigen het einde van de wegblokkades af en benadrukken dat ze in constant overleg blijven over de neoliberale economische maatregelen van de regering. Ze kondigen ook twaalf eisen aan de regering aan, onder andere de onmiddellijke demilitarisering van de Kichwa gemeenschappen in Imbabura, de vrijlating van de 12 mannen van Otavalo en waarheid, gerechtigheid en herstel voor de slachtoffers van de staking. Op de achtergrond klinkt strijdbaar: ‘Viva los pueblos de Imbabura’, leve de volken van Imbabura, en ‘Wij zijn geen terroristen, wij zijn verzet’.
Dankzij de gemeenschapsmedia wordt dit overleg zichtbaar. ‘We zetten door, compañeros,’ zegt voorzitster Sisa Cotacachi, ‘tegen het decreet (126, dat de brandstofsubsidie afschaft, lc), voor de strijd, omdat wij een volk van verzet zijn.’ En een antwoord op president Noboa’s racistische uitingen tijdens de staking: ‘Wij zijn van hier en niemand haalt ons weg.’
Na 31 dagen van nationale staking registreert de Alliantie voor de Mensenrechten 391 mensenrechtenschendingen, 473 gewonden, 2 doden, 16 tijdelijke verdwijningen (opgepakt door politie of leger en niet meegenomen naar geautoriseerde plekken voor registratie, lc) en 206 gedocumenteerde arrestaties.
De regionale organisatie Fundamedios, die de rechten en vrijheden van media, toegang tot informatie en onafhankelijke journalistiek verdedigt, tekent 55 agressies tegen journalisten en de media op, waaronder fysieke aanvallen, dreigingen en censuur.
24 oktober. De rechtbank van Pichincha beveelt de vrijlating van 11 van de 12 mannen van Otavalo beschuldigd van terrorisme. De bewijsstukken van de officier van justitie onderbouwen de beschuldiging niet dat de mannen tot een terroristische organisatie zouden behoren. Ze mogen het gerechtelijk onderzoek afwachten in vrijheid.
Ondertussen gaat het verzorgen van de gewonden met gecoördineerde zorgbrigades voort. ‘We hebben nog 163 gewonden,’ vertelt Tuquerres, ‘waarvan 19 er slecht aan toe zijn en 2 kritiek.’
Ook Anrango vertelt hoe de mensen in Otavalo elkaar tot vandaag blijven ondersteunen. ‘Er is nog veel werk. Maar we zijn tijdens de staking echt samengekomen, we zijn nu meer verenigd.’
De nationale staking is afgelopen, maar iedereen die begaan is met het protest benadrukt: het einde van de staking betekent niet het einde van het verzet. Het heeft enkel een andere vorm aangenomen en zich verplaatst van de straten naar de stembus.
NOboa, vier keer nee
1 tot 13 november. Alle aandacht gaat van de nationale staking naar de campagnes in aanloop naar het referendum op 16 november dat president Noboa heeft uitgeroepen. In zijn tweede referendum als president stelt hij voor om het verbod op buitenlandse militaire basissen in het land op te heffen, het aantal parlementsleden te laten dalen van 151 naar 73, overheidsgeld voor politieke partijen af te schaffen en een Grondwetgevende Vergadering bij elkaar te roepen om een nieuwe grondwet te schrijven.
Volgens Noboa is de huidige grondwet een obstakel voor de nationale veiligheid en de economische ontwikkeling van het land. Tegenstanders van het referendum sporen mensen aan met muziekfestivals, naaisessies, filmavonden, bingo en ronde tafels om na te denken over wat de vragen van het referendum betekenen voor de toekomst van Ecuador. En, vragen ze zich retorisch af, willen we wel meer dan 200 miljoen dollar uitgeven aan het organiseren van een Grondwetgevende Vergadering en twee bijhorende referenda, in een land met zulke grote noden?
Op een bergflank in Imbabura verschijnt in grote letters NO. ‘Alles waarvoor we tijdens de staking opkwamen, wordt weerspiegeld in deze vier vragen’, legt Anrango uit. ‘Dus we werken in een grote minga, doen aan collectief werk, om de mensen te overtuigen om nee te stemmen.’
Ze verbindt de vragen van het referendum aan de politieke agenda van de machtigen van het land: ‘Als het aantal parlementsleden wordt verminderd en politieke partijen geen budget hebben om campagne te voeren, zullen het uiteindelijk alleen de economisch machtigen zijn die kunnen deelnemen aan de politiek.’
Maar vooral het voorstel voor een nieuwe grondwet alarmeert de sociale bewegingen. De verworven rechten van de inheemse volken, het recht op gratis onderwijs en gezondheidszorg, waardig werk, maar ook vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming van lokale gemeenschappen over ontginningsprojecten op hun land en vele andere rechten zouden zomaar kunnen worden afgenomen.
‘Alles wat we bereikt hebben, dreigt teruggedraaid te worden als Noboa na het referendum zijn gang kan gaan’.Sisa Anrango, Kichwa leerkracht en landbouwster uit Otavalo
‘De verschillende overheden hebben in de loop van de geschiedenis de volken, die hun rechten en betere levensomstandigheden in de gemeenschappen en territoria opeisten, onderdrukt’, zegt Tuquerres. ‘Maar het Ecuadoraanse volk heeft vandaag een grondwet, die de rechten van onze bevolking verzekert.’
Als de grondwet van 2008 aangepast wordt, dreigt ook de natuur daarbij te verliezen. De Ecuadoraanse grondwet is de eerste in de wereld waarin de natuur rechten kreeg. En het voorstel van een buitenlandse militaire basis op de Galapagoseilanden kan verregaande sociale en ecologische gevolgen hebben. Inheemse leiders, landverdedigers, ecologisten en collectieven in heel het land nemen het daarom op voor de natuur. Video’s van straatprotest en agressie door ordediensten maken op sociale media plaats voor video’s die de natuurpracht van het Zuid-Amerikaanse land tonen.
‘Na twee jaar regering van Daniel Noboa hebben we gezien van wie de rechten het eerst geschonden worden’, zegt Anrango stellig: ‘van de inheemse volken, vrouwen, Afro-Ecuadoranen, mensen op het platteland, mensen zonder middelen. Wie wel bevoordeeld worden, zijn de grote economische machten en de familie Noboa.’
‘Dus wij blijven in verzet’, benadrukt ze. ‘Ook al voel ik soms wanhoop. Al het werk, de strijd, de doden, de verminkte mensen… En niet alleen van de laatste staking, maar ook van voorbij verzet. Alles wat we bereikt hebben, dreigt teruggedraaid te worden als Noboa na het referendum zijn gang kan gaan. Tegelijkertijd voel ik hoop. Want wij die ons inzetten voor een meer rechtvaardig Ecuador verliezen nooit onze hoop, hoe moeilijk de situatie ook is.’
15 november. Er vliegen opnieuw dreigend twee helikopters over Otavalo.
16 november. Op de vier vragen van het referendum wordt overtuigend nee gestemd. De overwinning van de nee-campagne behoort geen enkele politieke partij toe, maar is die van het volk dat zich verenigde, van academici, sociale organisaties en van de alternatieve media en onafhankelijke journalistiek, klinkt het. Het volk, de democratie en de natuur zijn de winnaars van dit referendum.
Al plaatsen kritische Ecuadoranen ook een kantlijn bij de overwinningsvreugde: de noden blijven dezelfde, het verzet duurt voort en de herinnering aan de staking blijft levend.
Word proMO*
Vind je MO* waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je van tal van andere voordelen.
Je helpt ons groeien en zorgt ervoor dat we al onze verhalen gratis kunnen verspreiden. Je ontvangt vier keer per jaar MO*magazine én extra edities.
Je bent gratis welkom op onze evenementen en maakt kans op gratis tickets voor concerten, films, festivals en tentoonstellingen.
Je kan in dialoog gaan met onze journalisten via een aparte Facebookgroep.
Je ontvangt elke maand een exclusieve proMO*nieuwsbrief
Je volgt de auteurs en onderwerpen die jou interesseren en kan de beste artikels voor later bewaren.
Per maand
€4,60
Betaal maandelijks via domiciliëring.
Meest gekozen
Per jaar
€60
Betaal jaarlijks via domiciliëring.
Voor één jaar
€65
Betaal voor één jaar.
Ben je al proMO*
Log dan hier in